Mae prosiect arloesol gan Brifysgol Abertawe'n defnyddio mân algâu i archwilio sut i ailddefnyddio gwastraff a chynhyrchu mwy o fwyd ar yr un pryd.
Mae mân algâu'n gelloedd ffotosynthetig microsgopig a geir yn naturiol mewn cefnforoedd a llynnoedd. Fodd bynnag, mae gwyddonwyr yn Abertawe bellach yn defnyddio ffynhonnell fwy anghyffredin i'w tyfu – maetholion dieisiau o wastraff bwyd.
Mae safleoedd sy'n trin gwastraff bwyd yn defnyddio proses treulio anaerobig er mwyn cynhyrchu ynni. Mae'r broses hon yn defnyddio'r carbon mewn gwastraff er mwyn cynhyrchu tanwydd nwyol a all gynhyrchu trydan.
Mae treulio anaerobig hefyd yn cynhyrchu ffynhonnell gyfoethog o faetholion. Gellir defnyddio rhai ohonynt ar dir amaethyddol fel gwrtaith byw ond mae peryglon llygru'n golygu bod cyfyngiadau caeth ar faint y gellir ei ddefnyddio.
Fodd bynnag, mae algâu'n manteisio ar y maetholion hyn gan eu defnyddio i greu protein y gellir ei fwydo i anifeiliaid fferm yn lle protein soia llai cynaliadwy.
Mae'r prosiect ALG-AD, a arweinir gan Goleg Gwyddoniaeth y Brifysgol, yn ymchwilio i'r broses gylchol hon, sy'n defnyddio maetholion er mwyn creu adnodd gwerthfawr arall.
Meddai'r Athro Carole Llewellyn, sef y prif ymchwilydd: “Rydym yn gwybod bod angen dod o hyd i atebion drwy'r economi gylchol er mwyn arafu neu wrthdroi effeithiau newid yn yr hinsawdd ar ein planed ac mae'r gwaith rydym yn ei wneud yn y maes hwn yn wirioneddol arloesol.
“Ar y cyd â'n partneriaid ar y prosiect, rydym eisoes wedi datblygu'r dechnoleg i ddefnyddio maetholion gwastraff i greu algâu ar dri safle yn Ewrop.”
Maent bellach ar fin cynnal profion porthiant gyda chydweithwyr yn Ffrainc er mwyn profi'r algâu trin fel dewis amgen i brotein soia.
Mae ALG-AD yn brosiect pedair blynedd a ariennir gan Interreg NWE sy'n dod â gwyddonwyr, peirianwyr a phartneriaid diwydiannol at ei gilydd o 11 o sefydliadau mewn pedair gwlad yng ngogledd-orllewin Ewrop.
Ychwanegodd yr Athro Llewellyn: “Mae mân algâu eisoes yn rhan hanfodol o ecosystem y blaned, ac mae ein gwaith yn archwilio ffyrdd arloesol o ddefnyddio'r micro-organebau ffotosynthetig anhygoel hyn i gynnig atebion i heriau byd-eang.”
Y nod yw i safleoedd ym mhob rhan o ogledd-orllewin Ewrop fabwysiadu dull gweithredu'r tîm, gan leihau perygl llygru pan gaiff nitradau eu gwasgaru ar dir yn ogystal â chynnig dewis amgen i soia sy'n gynaliadwy ac sydd wedi'i dyfu'n lleol. Caiff adnoddau a data eu paratoi i gefnogi rhanddeiliaid yn y misoedd i ddod.
Mae tîm ALG-AD ar gael i rannu gwybodaeth a gall Rheolwr y Prosiect, Louise Hall, gynnig rhagor o fanylion.